Nadleśnictwo ubiegało się o dofinansowanie z Fundacji Ekofundusz, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dzięki przyznanym przez wymienione instytucje łącznie ośmiu dotacjom, możliwa była realizacja i utrzymanie efektów niniejszego projektu.

Założenia programu

W ubiegłym stuleciu na obszarach użytkowanych rolniczo i w lasach powszechnie prowadzone były melioracje wodne. Przedmiotem tych zabiegów były m.in. bagna, torfowiska i zagłębienia terenu ze stagnującą wodą. Na obszarze administrowanym przez Nadleśnictwo Garwolin przeprowadzono szereg zabiegów odwadniających, które spowodowały obniżenie poziomu wód gruntowych oraz zanik biotopów wodnych i podmokłych wraz z towarzyszącymi im zbiorowiskami roślinnymi i fauną.

Wiodącym celem projektu było zwiększenie różnorodności biologicznej poprzez odtworzenie śródleśnych zbiorników wodnych i obszarów podmokłych.

Założenia programu uwzględniały prowadzoną w przeszłości gospodarkę wodną i jej wpływ na obecny stan lasu. Projekt podjęto w celu poprawy warunków wodnych poprzez spowolnienie odpływu wody z obszarów leśnych oraz odtworzenie śródleśnych zbiorników i obszarów podmokłych. Ważnym czynnikiem było powstrzymanie odpływu wody poza tereny leśne, zgromadzenie i zatrzymanie jej w możliwie dużej ilości w zbiornikach oraz w gruncie, w celu zmniejszenia negatywnych skutków deficytu wody w okresie letnim.
 

Realizacja projektu

Projekt wykonano w czterech etapach, w latach 2000-2010. Efektem realizacji prac jest odtworzenie blisko 50 ekosystemów wodnych oraz trzech obszarów bagiennych o łącznej powierzchni 32 ha . Szacunkowa retencja systemu wynosi 523 tys. m³. Obiekty rozproszone są na obszarach leśnych o powierzchni około 10 tys. ha. Kluczową rolę projektu pełnią 23 zastawki piętrzące, które mają za zadanie regulację przepływu wody i zatrzymanie możliwie dużej ilości wody w lesie. Dzięki tym urządzeniom nastąpiła stabilizacja poziomu wód gruntowych oraz poprawa warunków wodnych na obszarach leśnych.

Już na etapie projektowym szczególną uwagę zwrócono na dostosowanie obiektów do potrzeb zwiększenia różnorodności biologicznej terenów leśnych oraz poprawy miejsc bytowania fauny: łagodne zejścia skarp zbiorników ułatwiają zwierzynie dostęp do wody, na zbiornikach uformowano wyspy z myślą o miejscach lęgowych ptaków, nieregularny kształt linii brzegowych oraz zatoki stwarzają warunki rozwoju płazów. Po zakończeniu prac budowlanych przeprowadzona została biologiczna zabudowa brzegów zbiorników gatunkami krzewów owocodajnych i nektarodajnych: oprócz bazy żerowej, ptaki znajdują tu schronienie i miejsca gniazdowania. W drzewostanach wokół zbiorników wodnych wywieszone zostały budki lęgowe dla ptaków oraz schrony dzienne dla nietoperzy.

Źródła finansowania

Całkowity koszt projektu wyniósł 1 705 tys. zł. Udział środków własnych Lasów Państwowych wynosił 27%, pozostałą kwotę stanowiło wsparcie finansowe Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (2 dotacje) oraz Fundacji EkoFundusz (4 dotacje). Przeciętny wskaźnik efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia mierzony kosztem zretecjonowania 1 m³ wody wyniósł 3,26 zł/ m³. Jest to bardzo ważne kryterium określające opłacalność przedsięwzięcia.

Efekty ekologiczne

Realizacja projektu przyniosła szereg korzyści ważnych z punktu widzenia ochrony różnorodności biologicznej. Najważniejsze z nich to:

• odtworzenie i utrzymanie biotopów gatunków roślin i zwierząt związanych ze środowiskiem wodno-błotnym
• pojawienie się zagrożonych wyginięciem grup zwierząt
• urozmaicenie szlaku migracji ptaków wodno – błotnych w rejonie doliny Wisły
• obiekty pełnią wiele funkcji ekologicznych: stanowią wodopoje dla zwierzyny leśnej, są miejscem żerowania, lęgu i odpoczynku ptaków.

Projekt odgrywa szczególne znaczenie dla ochrony płazów, które z racji zaniku środowisk życia są grupą zwierząt wymagającą szczególnej ochrony. Zwiększenie ilości zbiorników wodnych w rejonie doliny Wisły znacząco podnosi rangę tego ważnego szlaku migracji ptaków wodno-błotnych. Projekt przyczynił się do przywrócenia i utrzymania biotopów wielu gatunków fauny ważnych dla Wspólnoty Europejskiej. Są to m.in.: kumak nizinny, traszka grzebieniasta; bocian czarny, bielik, żuraw, zimorodek, bóbr europejski i wydra.
Zbiorniki włączone są do „Programu odbudowy pogłowia rodzimych gatunków raków w Polsce Środkowo-Wschodniej" realizowanego przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie przy współudziale Radomsko – Kieleckiego Towarzystwa Przyrodniczego. Program obejmuje dwa gatunki: rak szlachetny i rak błotny.

Nagrody i wyróżnienia projektu

W 2004 roku Nadleśnictwo Garwolin zostało laureatem 8 edycji konkursu Ministra Środowiska „Lider Polskiej Ekologii". Tytuł "Lidera Polskiej Ekologii" nadawany przez Ministra Środowiska jest wyróżnieniem projektów, które przyczyniają się do poprawy stanu środowiska naszego kraju i jakości życia jego mieszkańców. W ósmej edycji do konkursu przystąpiło 110 jednostek. Do wizytacji stanowiących końcowy etap oceny, Rada Programowa wybrała 20 przedsięwzięć, z których 8 Minister Środowiska uhonorował tytułem "Lider Polskiej Ekologii 2004".

W 2009 roku projekt został uhonorowany złotą nagrodą w szesnastej edycji konkursu "The Green Apple Awards". Konkurs organizowany jest przez brytyjską organizację pozarządową The Green Organisation. Nagrody "The Green Apple Awards" wręczane są corocznie w celu wyróżnienia i promocji najlepszych praktyk na rzecz ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym, europejskim i brytyjskim. W 2009 roku do konkursu zakwalifikowano 500 projektów.

Działania na rzecz utrwalenia efektów ekologicznych

Obiekty małej retencji wykonane w początkowych etapach projektu z upływem czasu wymagały prac remontowych i konserwacyjnych. Prace te zostały wykonane w latach 2010 i 2013 w ramach dotacji przewidzianych na działania z zakresu utrwalenia efektów ekologicznych przez Fundację Ekofundusz i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W 2010r. Nadleśnictwo Garwolin uzyskało na ten cel dotację w wysokości 253 tys. zł z Fundacji Ekofundusz. W 2013 roku przeprowadzono prace finansowane w ramach dotacji przyznanej przez NFOŚiGW, w wysokości 249 tys. zł.